Slaapassociaties: Wat zijn ze en hoe doorbreek je ze?

Een goede nachtrust is belangrijk voor de ontwikkeling en het welzijn van baby’s en jonge kinderen. Toch kunnen sommige gewoonten of hulpmiddelen, die aanvankelijk helpen bij het in slaap vallen, op den duur het slapen verstoren. Een slaapassociatie kan namelijk de manier waarop je kindje in slaap valt bepalen, hoe hij verder leert omgaan met slapen. Deze gewoonten of hulpmiddelen noemen we: slaapassociaties. In deze blog leg ik uit wat slaapassociaties zijn, hoe ze ontstaan en hoe je ze kunt doorbreken.

Wat zijn slaapassociaties?

Slaapassociaties zijn bepaalde handelingen of hulpmiddelen die een kind nodig heeft om in slaap te vallen. Deze associaties kunnen zowel positief als negatief zijn, behulpzaam of niet behulpzaam, afhankelijk of onafhankelijk. Het is maar net hoe je het wilt noemen.

1. Onafhankelijke slaapassociaties: bevorderen zelfstandig in slaap vallen.
2. Afhankelijke slaapassociaties: kunnen er op den duur voor zorgen dat je kind afhankelijk wordt van een handeling of hulpmiddel (externe factor) om te kunnen slapen.

Voorbeelden van afhankelijke slaapassociaties:

• In slaap vallen aan de borst of fles.
• Wiegend of rondlopend in slaap gebracht worden.
• Alleen in slaap kunnen vallen met een speen, die steeds opnieuw gegeven moet worden.
• Hulp nodig hebben om in slaap te komen, zoals vasthouden, aaien, strelen, handje vasthouden.
• Alleen met een ouder erbij kunnen slapen.
• In het ouderlijk bed slapen.
• Alleen in slaap kunnen vallen met beweging, zoals autorijden, kinderwagen, draagzak.

Voorbeelden van onafhankelijke slaapassociaties:

• Bedtijdritueel voor elk slaapje.
• Knuffel of knuffeldoekje.
• White noise.
• Slaapzak of inbakerslaapzak.
• Donkere slaapomgeving.
• Zelfstandig leren inslapen zonder fysieke hulp.
• Speen, als je kindje deze zelf kan bedienen.

Hoe ontstaan slaapassociaties?

Slaapassociaties ontstaan vaak onbewust. In de eerste maanden na de geboorte is het nodig om je baby te helpen met het in slaap vallen. Sterker nog, je pasgeboren baby kan dit nog niet zelf. Het is normaal om je baby de eerste weken in slaap te helpen, op wat voor manier dan ook. Daarom zal de meerderheid van alle kindjes ook vroeg of laat afhankelijke slaapassociaties ontwikkelen. Dat is helemaal niet gek.

Naarmate je baby ouder wordt, kan deze hulp een slaapgewoonte (= iets of iemand dat hoort of gelinkt wordt bij het slapen) worden. Wanneer een kind leert dat het alleen met afhankelijke hulp in slaap kan vallen, wordt het moeilijker om zelfstandig door te slapen – opnieuw in slaap te vallen – na afronding van een slaapcyclus.

Slaapassociaties na 4 maanden

Na de leeftijd van 4 maanden verandert het slaappatroon van baby’s. Ze gaan over op meer volwassen slaapcycli, waarbij ze vaker korte momenten wakker worden tussen de slaapfases door. Dit is ook het moment waarop slaapassociaties merkbaar worden en een vaste gewoonte blijven. Als je baby gewend is om in slaap te vallen door te wiegen of met behulp van een voeding, zal hij deze hulp telkens weer nodig hebben om na elke slaapcyclus opnieuw in slaap te komen. Dit kan leiden tot frequent wakker worden, onrustige nachten of korte dutjes – hazenslaapjes.

Het kan daarom heel zinvol zijn op vanaf deze leeftijd te oefenen met zelfstandig in slaap vallen. Je kunt je baby hierbij helpen door geleidelijk afhankelijke slaapassociaties af te bouwen en onafhankelijke slaapassociaties aan te moedigen. Op die manier leg je een goede basis voor langdurige en gezonde slaap.

Hoe doorbreek je slaapassociaties?

Het doorbreken van afhankelijke slaapassociaties kost tijd en vraagt geduld. Hieronder een aantal stappen die je kunt nemen om slaapassociaties af te bouwen:

• Creëer een consistent slaapritueel: Een vast ritueel helpt je kind te begrijpen dat het tijd is om te gaan slapen. Denk aan een badje voor het slapengaan, luier verschonen, pyjama aandoen, een verhaaltje voorlezen, gordijnen dichtdoen, knuffelen, in bed leggen en white noise aanzetten.
• Leer je kind zelfstandig in slaap vallen: Leg je kind slaperig maar wakker in bed, zodat het leert zelf de laatste stap zet om in slaap te vallen.
• Verminder geleidelijk afhankelijke hulp: Als je kind gewend is om in slaap te vallen door te wiegen, rondlopen of te voeden, bouw dit dan langzaam af. Dit kun je doen door een slaapmethode te gebruiken. Je troost je kindje en laat je aanwezigheid voelen terwijl je het wiegen langzaam afbouwt. Er zijn verschillende manieren en slaapmethodes om je kindje zelfstandig te leren slapen. Elke slaapmethode heeft opties om het net wat anders in te vullen.

Welke slaapmethode past bij mijn kind?

Elke ouder en elk kind is anders, dus de juiste slaapmethode hangt af van jullie situatie en wensen. Houd rekening met de leeftijd van je kind, het temperament, wat haalbaar is in jullie situatie en maak een keuze op basis waar jij je comfortabel bij voelt. Soms kan een combinatie van slaapmethodes ook effectief.

Heb je moeite met het kiezen of toepassen van een slaapmethode? Als gecertificeerd (2021) kinderslaapcoach help ik je graag met een persoonlijke aanpak die werkt voor jullie gezin.

Wanneer hulp inschakelen?

Als je merkt dat je kind moeite blijft houden met slapen, veel wakker wordt of afhankelijk is van slaapassociatie(s) om in slaap te vallen en/of door te slapen, kan het fijn zijn om begeleiding te krijgen. Als kinderslaapcoach help ik je graag met een persoonlijke aanpak die past bij jouw gezin. Plan een gratis kennismakingsgesprek en samen werken we aan gezonde slaapgewoonten voor je kind.

Een goede nachtrust is binnen handbereik. Ook voor jullie gezin!

Liefs, Marijke